Smartfon z angielskiego – smart phone, czyli inteligentny telefon, to klasa telefonów komórkowych i wielofunkcyjnych mobilnych urządzeń komputerowych. Różnią się one od zwykłych telefonów bardziej zaawansowanymi możliwościami sprzętowymi i różnorodnymi mobilnymi systemami operacyjnymi, które umożliwiają korzystanie z oprogramowania, zapewniają dostęp do Internetu i szerokie możliwości multimedialne (słuchanie muzyki, oglądanie wideo, ewentualnie robienie zdjęć, nagrywanie wideo i granie w gry) wraz z podstawowymi funkcjami telefonu, takimi jak połączenia głosowe i wiadomości tekstowe. Smartfony zazwyczaj zawierają czujniki, które mogą być używane przez ich oprogramowanie, takie jak kompas, czujniki zbliżeniowe, barometr, żyroskop i akcelerometr oraz obsługują protokoły komunikacji bezprzewodowej, takie jak Bluetooth, Wi-Fi i nawigacja satelitarna.
Wczesne wersje smartfonów były produkowane głównie na rynek korporacyjny, próbując połączyć funkcjonalność samodzielnych urządzeń osobistego asystenta cyfrowego z obsługą telefonii komórkowej, ale były ograniczone co do funkcjonalności przez żywotność baterii, nieporęczną formę i niedojrzałość bezprzewodowych usług transmisji danych. Zaczęły zyskiwać na popularności na rynku w 2000 roku, a modele często wyposażone były w klawiatury QWERTY lub rezystancyjny ekran dotykowy do wprowadzania danych i podkreślały możliwość dostępu do poczty e-mail i bezprzewodowego Internetu.
Od czasu premiery iPhone’a w 2007 r.większość smartfonów ma smukłą obudowę z dużymi pojemnościowymi ekranami obsługującymi gesty, dotykowe zamiast fizycznych klawiatury i oferuje użytkownikom możliwość pobierania lub kupowania dodatkowych aplikacji ze scentralizowanego sklepu, a także korzystania z przechowywania w chmurze i synchronizacji, wirtualnych asystentów, a także usług płatności mobilnych.
Globalna sprzedaż smartfonów przekroczyła sprzedaż telefonów komórkowych na początku 2013 roku.
Pierwsze dostępne na rynku urządzenie, które można odpowiednio nazwać smartfonem, zaczęło się od prototypu o nazwie Angler, zaprojektowanego przez Franka Canova w 1992 r. w IBM i zaprezentowanego w listopadzie tego roku na targach branży komputerowej. Ulepszona wersja została sprzedana konsumentom w 1994. Oprócz odbierania połączeń przez telefon komórkowy model wyposażony w ekran dotykowy mógł wysyłać i odbierać faksy i wiadomości e-mail. Zawierał książkę telefoniczną, kalendarz, terminarz spotkań, kalkulator, zegar światowy i notatnik, a także inne aplikacje mobilne, takie jak mapy, raporty giełdowe i wiadomości. Termin inteligentny telefon lub pochodzący od angielskiego słowa SmartPhone został ukuty zaledwie rok po pojawieniu się Simona, który pojawił się w 1995 roku.
Od końca lat 90. Wiele osób, które posiadały telefony komórkowe, nosiło osobne dedykowane urządzenie PDA, używając wczesnych wersji systemów operacyjnych, takich jak Palm OS, Newton OS, Symbian lub Windows CE. Te systemy operacyjne później ewoluowały do wczesnych mobilnych systemów operacyjnych. Większość smartfonów w tej erze to urządzenia hybrydowe, które łączyły istniejące znane systemy operacyjne z podstawowym sprzętem telefonu. W rezultacie pojawiły się urządzenia, które były większe niż telefony komórkowe, ale miały dostęp do Internetu komórkowego. Jednak w czasach, gdy producenci konkurowali zarówno w telefonach komórkowych, jak i urządzeniach PDA, poskutkowało zmniejszeniem ich wymiarów do optymalnych. Duża część tych smartfonów, w połączeniu z ich wysokimi kosztami i drogimi taryfami danych, a także innymi wadami, takimi jak ograniczenia ekspansji i żywotność baterii w porównaniu z poszczególnymi samodzielnymi urządzeniami, ograniczały ich popularność wśród pierwszych użytkowników detalicznych i użytkowników biznesowych.
W marcu 1996 r. Hewlett-Packard wypuścił OmniGo 700lx, zmodyfikowany komputer kieszonkowy HP 200LX ze wbudowanym telefonem komórkowym Nokia 2110 i oprogramowaniem opartym na pamięci ROM do jego obsługi. Miał czterokolorowy szary ekran LCD o rozdzielczości 640 × 200 i mógł być używany do nawiązywania i odbierania połączeń, a także do tworzenia i odbierania wiadomości tekstowych, e-maili i faksów. Był również w 100% kompatybilny z DOS 5.0, umożliwiając uruchamianie tysięcy istniejących programów, w tym wczesnych wersji systemu Windows.
W sierpniu 1996 r. Nokia wypuściła komunikator Nokia 9000, który był PDA opartym na Nokii 2110 ze zintegrowanym systemem opartym na systemie operacyjnym PEN/GEOS 3.0 firmy Geoworks. Dwa elementy zostały przymocowane zawiasem w tak zwanej konstrukcji z klapką, z wyświetlaczem u góry i fizyczną klawiaturą QWERTY u dołu. Miał dostęp do poczty e-mail, aplikacji do pracy z kalendarzem, książką adresową, kalkulatorem i notatnikiem, miał możliwość przeglądania stron internetowych oraz mógł wysyłać i odbierać faksów. Gdy urządzenie zostało zamknięte, mogło być używane jako telefon komórkowy.
Pierwszy smartfon w pełni zintegrowany z Palm OS na telefonie komórkowym GSM, który ma wbudowaną telefonię, wiadomości SMS i dostęp do Internetu w systemie operacyjnym to Model 180. Miał klawiaturę, która rozpoznawania pismo odręczne.
W 1999 r. japoński dostawca usług bezprzewodowych NTT DoCoMo uruchomił nową mobilną platformę internetową i-mode, oferującą prędkości transmisji danych do 9,6 kilobitów na sekundę i dostęp do usług internetowych, takich jak zakupy online. W trybie i NTT DoCoMo zastosowano język cHTML, który ograniczył niektóre aspekty tradycyjnego HTML na rzecz zwiększenia szybkości przesyłania danych dla urządzeń. Ograniczona funkcjonalność, małe ekrany i ograniczona przepustowość umożliwiły telefonom korzystanie z niższych dostępnych prędkości transmisji danych. Pomogło to NTT DoCoMo zgromadzić około 40 milionów subskrybentów do końca 2001 roku i zająć pierwsze miejsce pod względem kapitalizacji rynkowej w Japonii i drugie miejsce na świecie. Ta moc później osłabła w obliczu rozwoju 3G i nowych telefonów z rozszerzonymi możliwościami sieci bezprzewodowej. Japońskie telefony komórkowe coraz bardziej odbiegają od światowych standardów i trendów, oferując inne rodzaje zaawansowanych usług i funkcjonalności, takie jak płatności mobilne, komunikacja bliskiego pola (NFC) i telewizja mobilna.
Smartfony były rzadkością poza Japonią przed pojawieniem się Danger Hiptop w 2002 roku, który cieszył się umiarkowanym sukcesem wśród amerykańskich konsumentów. Później, w połowie 2000 roku, użytkownicy biznesowi w USA zaczęli kupować urządzenia z systemem Windows Mobile firmy Microsoft, a następnie smartfony BlackBerry firmy Research In Motion. Amerykańscy użytkownicy spopularyzowali termin CrackBerry w 2006 roku ze względu na fascynujący charakter BlackBerry.
Poza Stanami Zjednoczonymi i Japonią Nokia odniosła sukces dzięki smartfonom z systemem Symbian, pierwotnie opracowanym przez Psion dla swoich osobistych organizatorów, i był to najpopularniejszy system operacyjny smartfonów w Europie od połowy do końca 2000 roku. Początkowo smartfony Nokia z Symbianem były skierowane do firm. Od 2006 roku Nokia zaczęła produkować smartfony zorientowane na konsumentów, które spopularyzowały modele ukierunkowane na rozrywkę. Do 2010 roku Symbian był najczęściej używanym systemem operacyjnym dla smartfonów na świecie.
W 2000 roku smartfony często miały fizyczną klawiaturę numeryczną T9 lub klawiaturę QWERTY. Niektóre smartfony miały rezystancyjne ekrany dotykowe, które umożliwiały korzystanie z wirtualnej klawiatury i wprowadzanie pisma ręcznego palcem lub rysikiem, co również ułatwiało wprowadzanie azjatyckich znaków.
W 2007 roku LG Prada był pierwszym telefonem komórkowym z dużym pojemnościowym ekranem dotykowym. Później tego samego roku Apple Computer wprowadził iPhone’a. iPhone został również zaprojektowany z dużym pojemnościowym ekranem dotykowym, ale dodał obsługę gestów wielodotykowych (w przypadku interakcji takich jak szczypanie w celu powiększania zdjęć i stron internetowych). Takie telefony wyróżniały się rezygnacją z używania rysika lub klawiatury typowej dla ówczesnych smartfonów na rzecz pojemnościowego ekranu dotykowego do bezpośredniego wprowadzania palcem jako jedynego rodzaju wprowadzania. Wynalezienie smartfona z ekranem dotykowym jest często przypisywane Apple. Po sukcesie iPhone’a, pomimo początkowej ceny detalicznej przekraczającej 500 USD, inni producenci smartfonów zaczęli stosować ten sam podstawowy projekt iPhone’a.